KORSAN KİTAP VE YAYINCILIĞA KARŞI DİKKATLİ OLALIM

Fikri mülkiyet hukuku gereğince fikir ve sanat eserleri üzerinde eser sahibinin hukuki mülkiyet hakkı bulunmaktadır. Fikir ve sanat eserleri geniş bir başlık olup bu yazımızda ‘‘kitap’’ konusu üzerinde durulacaktır. Fikri mülkiyet hakkı, yazarına veya yayıncısına kullanma, yararlanma ve üzerinde tasarrufta bulunma hakkı verir. Diğer bir deyişle, eser sahibinin ya da yayıncının izni ve bilgisi olmadan gerçekleşen her türlü kullanım izinsiz kullanım statüsünde olup kanuna aykırı bir durum ortaya çıkarmaktadır. Uygulamada ve halk ağzında bu duruma korsan kitap adı verilmektedir.

Teknolojinin gelişimi ile birlikte özellikle dijital mecralarda ve sosyal platformlarda fikir ve sanat eserlerinin ve yazımız özelinde kitapların fikir ve sanat eserleri mevzuatına ve telif yasalarına aykırı olacak şekilde kullanılmaları maalesef oldukça yaygın durumdadır. Özellikle ‘’pdf kitap’’ olarak bilinen ve izinsiz olarak arz edilen bu eserler pastadaki en büyük payı almaktadır. Yine, yasal olmayan ve pdf kitaptan sonra ikinci en yaygınlığa sahip olan ‘’izinsiz sesli kitap’’ okumaları da bu statüdedir. Korsan kitabın bildiğimiz ve fiziksel olarak en yaygın hâli ise ‘’ofset baskı’’ yani kopya kitaplardır. Bandrol taşımayan ve ticari etikete sahip olmayan bu kitaplar, orijinallerinin yarı hatta daha düşük fiyatına çeşitli mecralarda satışa sunulmaktadır.

Sınırlı yazımızda yukarıda bahsedilen üç tür hukuka aykırı kullanımdan özellikle ‘’pdf kitap’’ üzerinde durulacaktır. Zira, en geniş planda hak ihlalleri bu konu üzerinde toplanmaktadır.

Özetle söylenebilir ki, internet ya da farklı çevrimiçi ortamlardan ticari bedelini ödemeden yahut eser sahibinin rızası olmadan devşirdiğimiz her türlü dijital metin korsan kitap niteliğindedir ve açık bir hak ihlalidir. Bunu yaparken iyi niyetli olmamız, eğitim amaçlı hareket etmemiz yahut faydalı bir eylem içinde olmamız sonucu değiştirmemektedir. Uygulamada sorunun bu kadar yaygın olmasının sebeplerinin başında, bu konudaki hukuksuzluğun bir teamüle dönüşmüş olması ve durumun fazlasıyla kanıksanmasıdır. Basit bir karşılaşmayla şu soruları kendimize sormakta fayda vardır; yanlış olan ve etik olmayan bir durum varsa, bu durumu pek çok insan gerçekleştiriyorsa, bunu gerçekleştirdiğimizde şu an için herhangi bir yaptırımla karşılaşmıyorsak ve hatta kendimizce fayda sağlıyorsak, tüm bu hususlar etik olmayan bir şeyi etik hâle getirir mi? Yasa dışılığın yaygın olması, bizim yaptığımız eylemin yasa dışılığını gizler mi? Bu hâliyle yasa dışı olarak gerçekleştirdiğimiz ve bir fayda sağladığımız bir konuda vicdani olarak rahat ve emin hisseder miyiz?

Pek çok zihinde ve fikirde, yasa dışılığın bu denli yaygın olduğu dünyevi düzlemde ‘’pdf kitabın’’ yarattığı hak ihlalinin esamesinin okunmayacağı görüşü yatmaktadır. Bu fikir, zannımızca hatalı ve fazlaca kişisel bir görüştür. Kuralın büyüğü küçüğü olmadığı gibi, yasayı çiğnemenin de kişisel bir gerekçesi esasında yoktur. Küçük hukuksuzlukları kendimize reva gördüğümüz an adalet terazimizin kaymaya başladığı andır.

Bu tarz kullanımlarda hukuki ve etik olarak emeği sömürülen ve hak gaspına uğrayan sadece yazar olmamakta, aynı zamanda editör, çevirmen, dizgici, grafiker, gibi birçok profesyonel hak kaybına uğramaktadır. Ülkemizde yayıncılık sektörünün geldiği nokta itibariyle zor dönemlerden geçtiği aşikârdır.

Bir kitabı fiziksel ya da çevrimiçi ücretini ödeyerek satın almak esas olmakla birlikte, bunu tercih etmeyenler bakımından doğru alternatif korsan pdf kitap olmamalıdır. Takas usulü, kütüphane kullanımının artırılması, ikinci el kitap kullanımı, vb. uygulamalar da iyi birer alternatif olarak istifade edilebilecek alanlardır. Konunun muhatabı birçok kişiyle konu tartışıldığında, kitap fiyatlarının yüksekliğinden, aranan spesifik kitapların kütüphanelerde bulunmayışından, kitapların baskısının tükendiğinden, ikinci el nadir kitaplarda adaletsiz bir piyasa oluştuğundan, pek çok yayının Türkçeye dahi çevrilmediğinden dem vurulmaktadır. Bu haklı gerekçelerin hiçbiri bizi hukuka uygun olmayan bir kullanıma itmemelidir. Dahası, yukarıda belirtilen gerekçeler sebebiyle yapılan pdf kitap kullanımları, pastadaki büyük payın çok küçük bir kısmını oluşturmaktadır. Daha çok maalesef kolaya kaçma, bir şeye ücret ödemeden sahip olma ve çabucak sahip olma gibi motivasyonlarla bu tarz eğilimler rağbet görmektedir.

Pdf kitap kullanımını, çok küçük ve zararsız kişisel bir tercih olarak görmek tabiri caizse gerçeklere kulakları kapatmaktır. Zira, bu tarz ürünlerin indirildiği internet siteleri üzerinden, reklam ve hit gelirlerinden çok yüksek paralar kazanılmakta, etik ve adil olmayan büyük bir kaçak ekonomi doğmaktadır. Yaptığımız şey çok masum gözükebilir ama konuyu sadece kişisel okuyucu perspektifinden görmemek iyi olacaktır. Korsan pdf kitap indirdiğimizde hem hak sahibine hakkını vermiyoruz hem de hak sahibinden hakkını kaçırıp başkalarına dağıtan kimselere de para kazandırmış oluyoruz. Dikkatimizi bu konuda da toplamak dileğiyle.

Av. Ali Onur GÜNÇEL